چرم چیست، چه انواعی دارد و کاربردهای آن چیست؟
چرم ماده ای با دوام و انعطاف بالا است که با دباغی کردن پوست خام حیوانات به دست می آید. این ماده را می توان در مقیاس های مختلف، از صنایع دستی و روستایی گرفته تا صنایع سنگین، تولید کرد. در این مقاله انواع چرم حیوانی بررسی میشود.
کاربردهای چرم
چرم از نظر کاربرد انواع مختلفی دارد که در یک مقاله به طور مفصل به آن پرداخته شده است. از چرم برای تولید محصولات مختلف مانند پوشاک (کیف، کفش، کلاه، کاپشن، دامن، شلوار و کمربند)، کاغذ دیواری های چرمی و پوشش چرمی مبلمان استفاده میشود. همچنین چرم در صحافی نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
انواع چرم حیوانی
به طور کلی، چرم های معمول در چهار نوع اصلی هستند:
چرم دانه دار کامل
چرم دانه دار کامل چرمی است که برای از بین بردن نقص های ظاهری (ظواهر و علامت هایی که به صورت طبیعی بر روی چرم وجود دارند) تحت فرآیند های مختلفی چون سنباده کشی یا براق کردن و … قرار نمیگیرد. دانه های باقیمانده بر روی چرم، باعث استحکام و دوام بیشتر آن میشوند. این دانه ها، قابلیت تنفس دارند که باعث میشود تا در طول زمان رطوبت کمتری ایجاد کند.
این نوع چرم به جای اینکه رنگ و طراوت خود را از دست دهد، در طول عمر خود دچار زنگار میشود. مبلمان چرمی و کفش های چرمی باکیفیت اغلب از چرم دانه دار کامل ساخته میشوند. چرم های دانه دار کامل اغلب به صورت چرم آنیلین و نیمه آنیلین تکمیل میشوند.
چرم بالا دانه
چرم بالا دانه (که معمول ترین نوع چرم در محصولات چرمی میباشد) از نظر کیفیت در رده دوم قرار دارد. در این نوع چرم لایه جداکننده داخلی از چرم جدا شده و در نتیجه این چرم، نسبت به چرم دانه دار کامل، نازک تر و دارای انعطاف بیشتر است. سطح آن سنباده کشی شده است و یک لایه نهایی به آن اضافه شده است که باعث میشود چرم، حالتی سردتر و پلاستیک مانند داشته و حالت تنفس کمتری به خود بگیرد. البته این کار از ایجاد زنگار طبیعی جلوگیری خواهد کرد. این نوع چرم، عمدتا ارزان تر از چرم دانه دار کامل است و در مقابل لکه ها آثار غیر طبیعی نیز مقاومت بیشتری دارد.
چرم دانه اصلاح شده
چرم دانه اصلاح شده، چرمی است که دانه های مصنوعی بر روی سطح آن قرار گرفته اند. پوست هایی که برای ساخت چرم اصلاح شده استفاده می شوند فاقد کیفیت لازم برای استفاده در دباغی گیاهی و یا در چرم آنیلین هستند. نواقص این چرم اصلاح می شوند یا با سنباده، به طور کامل از پوست حذف می شوند و سپس دانه های مصنوعی به صورت برجسته بر روی سطح آن قرار می گیرند.
در نهایت این مجموعه برای زیبایی بیشتر، رنگ می شود و یا لکه هایی بر روی آن ایجاد می شود. بیشتر چرم های با دانه اصلاح شده در ساخت چرم های رنگی استفاده می شوند زیرا رنگدانه های جامد باعث می شوند تا اصلاحات چرم و همچنین نواقص موجود بر روی آن دیده نشوند. چرم های دانه اصلاح شده اغلب در دو نوع تکمیل شده چرم رنگی و چرم نیمه آنیلین موجود هستند.
اسپلیت
آخرین نوع از انواع چرم حیوانی معمول چرم جداشده است. چرم اسپلیت یا چرم جدا شده، چرمی است که از قسمت فیبری پوست ساخته میشود. در واقع در جریان عملیات جداسازی پس از اینکه قسمت بالایی پوست برای ساخت چرم بالا دانه از آن جدا شد، از قسمت زیرین پوست برای ساخت این چرم استفاده میشود.
لایه زیرین پوست را به شرطی که ضخامت آن به حد کافی باشد نیز میتوان به طور مجدد جدا کرد که حاصل آن، بخش جدا شده میانی و بخش زیرین و نزدیک به گوشت خواهد بود. در پوستهای بسیار ضخیم، لایه میانی را نیز میتوان تا جایی که ضخامت اجازه میدهد، به بخش های مختلف تقسیم کرد.
در نهایت یک لایه مصنوعی بر روی سطح چرم جدا شده قرار می گیرد و سپس دانه ها به صورت مصنوعی بر روی سطح آن ایجاد می شوند. از این نوع چرم برای ساخت جیر استفاده می شود. قوی ترین جیر‌ها، معمولا با استفاده از اسپلیت های بدون دانه و یا از لایه جدا شده زیرین ساخته میشوند.
انواع چرم های ماهی و سایر حبوانات
یکی دیگر از انواع چرم حیوانی چرم ماهی است که به دلیل طرح و رنگ خاص خود محبوب است. از این نوع چرم بیشتر برای ساخت کیف و کفش چرمی استفاده میشود. پوست ماهی مشابه سایر پوست ها دباغی میشود. از جمله ماهی هایی که برای چرم از آنها استفاده میشوند سالمون، لوتی و ماهی های خاویاری هستند.
چرم ماهی سالمون
این نوع چرم پولک های ریزی دارد. مقاومت و ظاهر شیک این چرم، آن را به محبوب ترین نوع چرم ماهی تبدیل کرده است.
چرم ماهی لوتی
این نوع ماهی در رود نیل دیده میشود و پوست آن با پولک های بزرگ، گرد و نرم شناخته میشود.
چرم گرگ ماهی
پوست این ماهی صاف، بدون پولک و دارای لکه های تیره و راه راه است که البته علت آن، اصطکاک و برخورد مداوم با صخره های آبی است.
چرم روغن ماهی
پولک های این ماهی از سالمون کوچک تر هستند اما بافت آنها تنوع بیشتری دارد و می توانند صاف یا ناصاف باشند.
چرم ماهی خاویار
این ماهی که به خاطر خاویارش شناخته میشود، چرمی بسیار گران نیز دارد.
چرم مارماهی
این ماهی پولک ندارد اما پوست آن درخشان است.
چرم ماهی تیلاپیا
این ماهی که امروزه در مکانهای مختلفی پرورش داده میشود چرمی زیبا دارد و از نظر خصوصیات مقاومتی، شبیه به سالمون و لوتی است.
چرم ساغری (Shagreen)
این چرم به عنوان چرمی که کار کردن با آن فوق العاده دشوار است شناخته میشود. علت این دشواری گود بودن پولک های ماهی است. چرم ساغری یکی از گران ترین چرم ها است.
چرم لقمه ماهی
چرم لقمه ماهی در ساخت کیف پول و کمربندهای چرمی مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع چرم محکم و با دوام است. این چرم اغلب با استفاده از رنگ مشکی رنگ میشود و بر روی آن، برجستگی های سفید کوچکی به شکل طرح لکه های پشت بدن لقمه ماهی ایجاد می شود تا تزئین این چرم بیشتر خودش را نشان دهد.
از چرم لقمه ماهی در مواردی که اصطکاک و خوردگی بالایی وجود دارد مثلا در لباس های چرمی موتورسواران مسابقه ای (به خصوص در دستکش ها، که در آن مقاومت بالا در برابر خوردگی باعث می شود تا در هنگام حادثه، از پارگی آن ها جلوگیری شود) استفاده می شود.
چرم کوسه
چرم کوسه ماهی دارای برآمدگی های کوچکی می باشد که آن را بسیار سخت و محکم میکند. کیف های دستی ساخته شده از پوست کوسه ماهی زمانی طرفداران زیادی داشتند اما میزان علاقه به این محصول به دلیل بالا بودن هزینه های ماده مصرفی و تولید آن، بسیار کم شده است. علاوه بر این، کار کردن با این نوع چرم دشوار است.
چرم واچتا
از این چرم برای تزئین چمدان ها و کیف های دستی چرمی استفاده میشود. البته این چرم تحت فرایندهای ثانویه قرار نمیگیرد و در نتیجه، نسبت به آب و لکه ها آسیب پذیر است. همچنین نور آفتاب باعث میشود تا این چرم مقدرای تیره شود.
چرم اسلینک (Slink)
این نوع چرم از پوست بره هایی که هنوز متولد نشده اند تهیه میشود. این چرم بسیار نرم است و از آن برای ساخت دستکش استفاده میشود.
چرم گوزن
چرم به دست آمده از پوست گوزن نوعی چرم سخت و ضد آب می باشد. علت این ویژگی ها، سازگار شدن گوزن با زیستگاه های خود است. چرم گوزن توسط جوامع مختلفی مانند سرخ پوست ها مورد استفاده قرار گرفته است. بیشتر چرم های گوزن مدرن، از حیات وحش تامین نمی شوند و برای این کار از گوزن هایی که صرفا به منظور استفاده از پوستشان پرورش داده شده اند، استفاده می شود.
با این وجود، هنوز هم در شهر هایی که از نظر تاریخی، صنعت دباغی بسیار قوی دارند مقادیر بسیار زیادی از پوست گوزن، از طریق شکار در حیات وحش تامین می شود. چرم گوزن در ژاکت ها و اورکُت ها، لوازم ورزش های رزمی و در لوازم جانبی شخصی مثلا کیف های دستی کیف پول مورد استفاده قرار می گیرد.
پوست چرم بزی
این نوع چرم نرم است اما مقاومت بالایی دارد و برای کارهایی چون ساخت دستکش های باغبانی مقاوم در برابر خارها استفاده میشود.
چرم نوبوک
این نوع چرم، چرم بالا دانه ای است که از پوست گاو تهیه میشود و بر روی قسمت دانه دار و یا سمت دیگر آن، سنباده کشی انجام میشود تا بر روی آن، پرزهایی کوتاه از فیبرهای پروتئینی ایجاد شود. این کار باعث میشود تا سطحی مخملی شکل بر روی چرم ایجاد شود.
چرم روس
این چرم شکل خاصی از پوست گاو دباغی شده با تنه درختان است. وجه تمایز این چرم، دارا بودن یک مرحله روغن کاری پس از دباغی شدن پوست است که در آن، روغن توس وارد بافت های چرم میشود تا آن را مقاوم تر، انعطاف پذیرتر و نفوذناپذیرتر کند.
چرم کانگورو
از چرم کانگورو برای ساخت وسایلی استفاده میشود که باید محکم و انعطاف پذیر باشند. از این ماده عمدتا برای ساخت وسایلی چون شلاق دام استفاده میشود. بعضی موتورسواران ترجیح میدهند در لباس موتورسواری از چرم کانگورو استفاده شود زیرا این چرم سبک است و در مقابل خوردگی نیز دوام بالایی دارد. از چرم کانگورو برای ساخت لوازم شکار، کفش های فوتبال و کیسه سرعتی در بوکس نیز استفاده میشود.
چرم شترمرغ
اگرچه شترمرغ ها بیشتر برای پرها و گوشتشان پرورش داده میشوند اما پوست آنها در صنعت چرم نیز کاربرد دارد. از فرآیند های مختلفی برای پردازش پوست شترمرغ استفاده میشود که هرکدام از این فرآیندها، محصول خروجی متفاوتی خواهد داشت.
این محصولات شامل لوازم منزل، کفش، وسایل مربوط به ماشین، لوازم جانبی و لباس است. چرم شترمرغ به طور ذاتی دارای حالتی مشابه حالت سیخ شدن مو بر روی پوست هستند که علت آن، فولیکول های بزرگ آنهاست که پرها از این طریق رشد میکنند.
پرکاربردترین انواع چرم حیوانی
همانطور که مشاهده میکنید انواع چرم حیوانی تنوع بالایی دارد و بسته به شرایط و امکانات ممکن است از هرکدام از این نوع چرم استفاده شود. البته بیشتری نوع چرمی که کاربرد فراوانی دارد، معمولا چرم گاو است که در صنایع گوناگون استفاده میشود.