چرم طبیعی محصولی است که حاصل فرایند دباغی پوست خام جانوران مختلف بهدست میآید. فرایند عمل دباغی چرم در کارخانهها و کارگاههای چرمسازی، پوست فسادپذیر را به یک ماده طبیعی ماندگار و پایدار، دائمی و انعطافپذیر و قابلاستفاده در صنعت برای کاربردهای گوناگون تبدیل میکند.یکی از روشهای طبقه بندی انواع چرم طبیعی بر اساس حیوانات است.
چرم در ترکیب با چوب و صنایع چوبی، پایه فناوری و هنر صنعتگری باستانیان را شکل میداده است. همچنین درگذشته دور از پوست حیوانات برای کتابت و نوشتن رسالهها و کیب استفاده میکردند. صنعت چرم و صنعت خز و صنعت فوم که ما آن را چرم مصنوعی گاه مینامیم باهم تفاوتهای اساسی دارند. این تفاوت از شکل ظاهری مواد و ترکیبات اولیه و اهمیت مواد خام مورداستفاده در درون هرکدام پیداست. مواد خام مورد استفاده در صنعت چرم یعنی پوستهای حیواناتی مانند گاو و بز و گوسفند، محصولات فرعی یا حاشیهای صنعت گوشت حلال هستند؛ درحالیکه در این صنعت گوشت حیوان ارزش بیشتری از پوستش دارد اما برخلاف این رویه مواد خامی که در صنعت خز مورداستفاده قرار میگیرد، ارزش بسیار لوکستر و بیشتری از گوشت همان حیوانات دارند و به همین سبب گوشت آن حیوانات بهعنوان یک محصول جانبی تلقی میشود که ارزش بسیار پایینتری از خز آن حیوانات دارد. تاکسیدرمی حیوانات اجازه استفاده از پوست حیوانات غیر اهلی را به انسانها میدهد، البته مهمتر از پوستشان، سر و بخشی از پشت آنهاست.
پوستهای خام حیوانات در ساخت چسب و ژلاتین صنعتی هم استفاده میشوند. چندین راه و روش وجود دارد که درنتیجه آنها، پوست حیوانات به یک ماده انعطافپذیر و محکم و قابلاستفاده به نام چرم طبیعی تبدیل میشود.
انواع چرم طبیعی
انواع مختلف چرم حیوانی وجود دارد که مورد استفاده قرار میگیرد. حیواناتی که از پوستشان برای تولید در صنعت چرم ایران استفاده میشوند عبارتاند از: گوسفند، شتر، گاو، بز، شترمرغ، مار و … میباشند.
چرم گوسفند
چرمی زیبا، لطیف و بسیار انعطافپذیر و نرم و نازک و سبک، با قیمت مناسب میباشد چرم گوسفندی دوام خوبی دارد و بیشتر در صنعت پوشاک چرم و تولید پالتو چرم، کت چرم و دامن چرم و دستکش چرم استفاده میشود.
چرم گاو
چرمی بادوام بسیار بالا و با مقاومت بالا است که باوجود تولید الیاف پیشرفته در صنایع تولید محصولات ایمنی، همچنان در بسیاری موارد همچون دستکش ایمنی در کاربردهای شیمیایی و پوشش حرفهای موتورسواری کفشهای صنعتی و ایمنی و زین اسبهای مسابقهای از بهترین انتخابها است .همچنین از چرم گاوی بهعنوان رایجترین مصرف در تمامی کیفها و کفشها استفاده میشود
چرم انسانی
شاید جالب باشد که بدانید در شرکتی در انگلیس، مطابق قرارداد با افراد داوطلب، پس از مرگشان با پوست آنها کمربند، کیف و کفش از چرم انسان (پس از انجام عملیات لازم بر روی پوست) تولید میکند و با قیمت بالا بهصورت محدود به فروش میرسانند. این عمل البته بارها مورد اعتراضات شدید قرارگرفته است.
چرم گیاهی
چرم گیاهی به این معناست که چرم حیوانات را بهوسیلهی مواد کاملاً گیاهی و بدون دخالت مواد شیمیایی دباغی میکنند. این روش با استفاده از مادهای به نام تانن (از ریشه tanning به معنای دباغی) و دیگر موادی که در پوست تنه درختان و میوه برخی درختان (مانند مازو) و فضولات حیوانات و غیره یافت میشوند، تهیه میشود.
این نوع چرم ظاهرا نسبت به انواع چرم طبیعی، بسیار انعطافپذیر بوده و رنگ آن کرم مایل به قهوهای است که میزان رنگش به ترکیب مواد و رنگ پوست بازمیگردد. چرم گیاهی در آب پایدار نیست و بسیار نرم میشود و شکلپذیری بسیار زیادی پیدا میکند؛ این چرم پس از برخورد با آب ابتدا بیرنگ میشود و لطافت خاصی برای شکلپذیری پیدا میکند و اگر پس از خیس شدن، با حرارت زیاد خشکش کنید، چروک میشود و از انعطافپذیری و نرمیاش کاسته خواهد شد. این نوع چرم در آب گرم با حرارت بیشتر، شدت چروک شدنش بیشتر میشود و تقریباً میتوان گفت که شبیه ژلاتین میشود. در تاریخ باستان گهگاه پس از عمل سفت کردن چرم که خاصیت بسیار مقاوم پیدا میکند، از آن در زرههای جنگی و همچنین در عطف کتابها هم استفاده میشده است. این جنس از چرم، تنها نوع چرم است که در سبک حکاکی روی چرم و قالبگیری چرم استفاده میشود. همچنین از ین چرم به دلیل خاصیت جذب بالا و تنفس زیاد در کفی کفشها نیز استفاده میکنند.
چرم کرومی
چرم کرومی در سال ۱۸۵۸ اختراع شد کرومی به چرمی میگویند که با استفاده از مواد کرومی یا با کرومیوم سولفات و دیگر نمکهای کرومیوم دباغی میشود.
چرم آلدهیدی
روشی است که در آن چرم با استفاده از ترکیبات شیمیایی گلوتارآلدهید یا اکسازولیدین دباغی میشود.
چرم آلومی
که بانمک آلومینیوم در ترکیب با چسبندههای گوناگون و منابع پروتئینی مانند فلوئور، زرده تخممرغ و غیره دباغی میشود.
چرم ترکیبی
روشی است که به کمک بسپارهای آروماتیک مثل گونههایی از نوولاک و نرادول ساخته و دباغی میشود.
پوست خام
با ایجاد تراشهای نازک روی پوست، شناور ساختنش در لیمو، احشام زدایی و کشیدنش در هنگامیکه پوست خشکشده ساخته میشود.